Tại sao cần tiếp cận đầu tư với tư duy xác suất: Kết quả đầu tư không bao giờ có thể biết được nguyên nhân chính xác

Đối với một nhà đầu tư, điều quan trọng không chỉ là lợi nhuận của doanh nghiệp mà còn là phương pháp đầu tư của nhà đầu tư cũng phải bền vững. Vậy phương pháp đầu tư bền vững là gì? Đó chính là tiếp cận bằng tư duy xác suất.Vậy tại sao phải tiếp cận bằng tư duy xác suất? Bởi vì chúng ta không bao giờ có thể biết được nguyên nhân chính xác của kết quả đầu tư.Có lẽ phần lớn các nhà đầu tư cá nhân sẽ không hiểu được ý nghĩa chính xác của câu này, vì vậy tôi xin được kể một câu chuyện cá nhân đã xảy ra trong quá khứ.

Ngày xưa, khi tôi còn làm việc tại công ty chứng khoán với vai trò là nhà phân tích. Khách hàng chính của các nhà phân tích là các nhà đầu tư tổ chức như quỹ hưu trí, công ty quản lý tài sản, công ty tư vấn đầu tư, vì vậy đội ngũ môi giới của bộ phận kinh doanh pháp nhân và các nhà phân tích duy trì mối quan hệ chặt chẽ và hợp tác với nhau. Vào thời điểm đó, có một anh chàng là nhân viên mới của bộ phận kinh doanh pháp nhân, anh ấy bằng tuổi tôi và có tính cách hợp nhau nên ngoài công việc, chúng tôi cũng chơi thân với nhau.

Một ngày nọ, chúng tôi hẹn nhau ăn trưa. Tôi thuộc nhóm phân tích doanh nghiệp, có lĩnh vực phụ trách, nhưng vì nghĩ rằng mình cũng không làm việc lâu dài ở mảng Sell-side (bán) nên tôi cũng tự mình tìm hiểu các doanh nghiệp ở các lĩnh vực khác. Trong số đó, có một doanh nghiệp mà tôi đang quan sát kỹ, giá cổ phiếu của nó bất ngờ giảm mạnh ngay từ sáng sớm mà không có lý do rõ ràng. Nhưng cửa sổ bán của công ty chúng tôi đứng đầu, khối lượng bán ra vượt trội so với các cửa sổ khác. Nhìn vào quy mô khối lượng, có vẻ như chủ thể bán không phải là nhà đầu tư lẻ mà là nhà đầu tư tổ chức.

Tôi vừa ăn trưa vừa hỏi anh ấy một cách tế nhị: "Anh ơi, em thấy cổ phiếu A hôm nay có vẻ bán ra nhiều quá nhỉ, có chuyện gì vậy không?" Anh ấy liền đáp: "À, đó là lệnh của khách hàng mà anh phụ trách đấy, anh đang bán đấy!" Tôi hỏi tại sao lại bán gấp như vậy. Câu trả lời của anh ấy là gì? Đổi người quản lý danh mục đầu tư.

Nói một cách dễ hiểu, một quỹ do công ty quản lý tài sản lớn mà anh ấy phụ trách đang quản lý, đã thay đổi người quản lý danh mục đầu tư. Người quản lý mới không ưng ý với một số cổ phiếu trong danh mục đầu tư do người quản lý cũ xây dựng, nên đã bán tháo chúng. Sau đó, anh ta sẽ dùng số tiền thu được để mua những cổ phiếu mình thích và bắt đầu lại. Cổ phiếu A là cổ phiếu của doanh nghiệp vừa và nhỏ, tỷ trọng trong quỹ đó không lớn lắm. Đối với người quản lý mới, anh ta biết rằng nếu bán nhanh một cổ phiếu thanh khoản thấp thì sẽ gây ra cú sốc lớn cho giá cổ phiếu, nhưng dù sao thì kết quả cũng không phải là của anh ta, tác động cũng không lớn lắm nên anh ta chỉ muốn bắt đầu lại càng sớm càng tốt.

Ngày hôm đó, giá cổ phiếu A giảm hơn 10%. Tôi xem diễn đàn cổ phiếu, thấy rất nhiều bài viết suy đoán nguyên nhân giảm giá, có bài viết từ báo chí, thông tin đã được công bố, thậm chí cả những suy đoán không có cơ sở. Nhưng trên thị trường, có bao nhiêu người biết nguyên nhân thực sự của đợt giảm giá? Chỉ có 2 người: người quản lý đưa ra lệnh bán và người môi giới thực hiện lệnh, chỉ có 2 người mà thôi.

Có người nói rằng đầu tư cũng giống như cờ vây, cần phải xem lại ván cờ (phân tích sau giao dịch). Nghĩa là, dựa trên kết quả đầu tư để so sánh với ý tưởng ban đầu khi thực hiện giao dịch, xem điểm nào làm tốt, điểm nào làm chưa tốt. Tất nhiên, đây là một hành động có ý nghĩa để bản thân phát triển.Nhưng nền tảng của suy nghĩ này là dựa trên giả định rằng kết quả đầu tư đều do năng lực của bản thân quyết định. Nhưng điều đó hoàn toàn sai lầm. Thực tế là phần lớn kết quả đầu tư đều phụ thuộc vào may mắn.

Vấn đề lớn hơn không chỉ là tỷ trọng của may mắn cao mà còn là chúng ta thậm chí không biết điều gì phụ thuộc vào may mắn và điều gì phụ thuộc vào năng lực.Để biết được điều đó, chúng ta phải tìm ra tất cả những người tham gia thị trường đã mua bán cổ phiếu đó trong suốt thời gian chúng ta đầu tư, sau đó tìm hiểu lý do họ mua bán. Điều này có nghĩa là gì? Không thể nào.Thực tế là chúng ta không bao giờ có thể biết được nguyên nhân chính xác khiến kết quả đầu tư xuất hiện, cho đến khi chết đi.

Cổ phiếu B mua vào thì giá tăng, kiếm được tiền rồi bán ra. Tôi đã đánh giá cổ phiếu B là tốt vì lý do C, vậy là đúng rồi sao? Không phải vậy. Xác suất do may mắn cao hơn. Cổ phiếu D mua vào thì giá giảm, tôi cắt lỗ. Lý do E mà tôi đánh giá cổ phiếu D là tốt có sai không? Điều đó cũng có thể không đúng. Có thể đơn giản là tôi đã không may mắn. Tất nhiên, trong đó cũng sẽ có một vài trường hợp năng lực của tôi phản ánh chính xác vào kết quả, nhưng tôi không biết được đó là những trường hợp nào.

Trong quá trình làm việc trong lĩnh vực đầu tư, tôi nhận ra rằng có vô vàn trường hợp mua/bán cổ phiếu với giá và số lượng khác nhau. Những nhà đầu tư cá nhân bình thường không thể tưởng tượng nổi có những nhà đầu tư mua bán với số tiền khổng lồ vì những lý do kỳ quặc. Đối với cổ phiếu vốn hóa lớn, tiếng ồn về cung cầu này có tác động nhỏ đến giá cổ phiếu, nhưng đối với cổ phiếu vốn hóa nhỏ, do thanh khoản thấp nên nó ảnh hưởng đáng kể đến giá cổ phiếu.

Có những nhà đầu tư cá nhân tập trung vào cổ phiếu vốn hóa nhỏ để tìm kiếm lợi nhuận (Alpha), họ cho rằng muốn tìm kiếm lợi nhuận thì phải tập trung vào cổ phiếu vốn hóa nhỏ. Họ đánh giá ý tưởng của mình đúng hay sai dựa trên biến động giá cổ phiếu. Nhưng thực tế, điều này giống như một con ếch ngồi đáy giếng, chỉ nhìn thấy bầu trời trên đầu mình và phán xét cả thế giới.

Vì vậy, dù ngắn hạn có kiếm được tiền hay thua lỗ, nếu muốn tồn tại lâu dài trên thị trường, muốn đầu tư dài hạn, thì phải ghi nhớ một tư duy duy nhất. Đó là: ở những nơi có xác suất thắng cao thì phải chiến đấu nhiều nhất có thể, ở những nơi có xác suất thua cao thì phải tránh chiến đấu càng nhiều càng tốt.Để nắm bắt xác suất này, chúng ta phải theo dõi cả kinh tế vĩ mô, quan sát giá cổ phiếu phản ánh tâm lý thị trường hiện tại, và dù có tự tin đến đâu cũng không được đầu tư tất tay.

Ngay cả khi chiến đấu ở những nơi có xác suất thắng cao, chúng ta vẫn có thể thua. Điều đó là do chúng ta không cho phép xác suất đó có đủ cơ hội để thể hiện. Vì vậy, nếu xác suất có lợi, chúng ta phải tăng số lần thực hiện và kéo dài thời gian đầu tư. Ngược lại, ngay cả khi chiến đấu ở những nơi có xác suất thua cao, chúng ta vẫn có thể thắng. Nhưng đó chỉ là do may mắn mà thôi. Xác suất thấp đã xuất hiện, vậy mà vẫn tiếp tục chiến đấu? Xác suất thắng sẽ càng thấp hơn nữa. Tư duy xác suất là nhận ra mình đã may mắn và nhanh chóng rút lui.